Voorwoord
NFU jaarbeeld 2024
Het afgelopen jaar was politiek bewogen. Als umc’s hebben we ons stevig uitgesproken over de waarde van wetenschap en het belang van investeren in preventie. Dat is belangrijk, want de wereld verandert razendsnel. De zorgvraag neemt toe, de arbeidsmarkt is krap en daarmee wordt de druk op de zorg alsmaar groter. Om deze levensgrote uitdagingen het hoofd te bieden werken de umc’s van Nederland nauw samen. Met elkaar en met andere partners. Regionaal, nationaal en internationaal.
Daarmee hebben we het afgelopen jaar veel moois weten te bereiken. Maar we zien ook dat de deze razendsnelle veranderingen vragen om méér. Meer samenwerking, meer innovatie, meer focus. Daarom zijn we gekomen tot een nieuwe strategie. Met deze strategie kunnen we beter focus aanbrengen en tillen we onze samenwerking naar een hoger niveau: samen voor de gezondheid van morgen. Alle reden dus om vol optimisme en ambitie aan het nieuwe jaar te beginnen.
Helen Mertens Melanie Schmidt
voorzitter directeur
Foto van het NFU-bestuur en directeur Melanie Schmidt.
V.l.n.r.: Melanie Schmidt, Ate van der Zee, Stefan Sleijfer, Bertine Lahuis, Helen Mertens, Hans van Goudoever, Carina Hilders en Douwe Biesma.
Baanbrekende gezondheidszorg
IZA-congres brengt 1400 zorgverleners en beleidsmakers bij elkaar
Over de vernieuwing van de zorg moeten we niet meer alleen praten, we moeten het vooral dóen. Durven om nieuwe initiatieven te nemen die de zorg beter, toegankelijker en betaalbaarder maken. Dat was de hoofdboodschap tijdens het IZA-congres in maart, dat plaatsvond in het Beatrixtheater in Utrecht. Zo’n 1400 zorgverleners, beleidsmakers en vertegenwoordigers van patiëntenorganisaties volgden in totaal 45 sessies.
Vanuit de umc’s zijn er drie sessies georganiseerd. Zo gaf HEALTH-RI een deelsessie over secundair gebruik van data en lichaamsmaterialen uit biobanken. Hier stond het bewaren en gebruik van lichaamsmaterialen (inclusief de daarbij behorende data) in zorg en wetenschappelijk onderzoek centraal.
In een sessie over het oncologische netwerk OncoMid spraken verschillende zorgverleners over de kansen en mogelijkheden van concentratie in de oncologische zorg.
In de derde sessie, vanuit de Mantelzorgacademie van het Maastricht UMC+, stond de samenwerking tussen de zorgprofessional enerzijds en de patiënt en mantelzorger anderzijds centraal.
Duurzame Zorg Conferentie ‘Van Ambitie naar Actie’
Op Duurzame Dinsdag, 3 september 2024, kwamen ruim 250 zorgprofessionals, bestuurders en onderzoekers samen tijdens de Duurzame Zorg Conferentie ‘Van Ambitie naar Actie’, georganiseerd door de NFU en de Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen (NVZ). Onder het thema ‘Van Ambitie naar Actie’ stond één doel centraal: concrete stappen om de zorgsector duurzamer te maken. Vicevoorzitter Bertine Lahuis (NFU) en Ad Melkert (NVZ) openden de dag met een krachtige boodschap: de zorgsector draagt niet alleen de verantwoordelijkheid om mensen te genezen, maar ook om hen gezond te houden door de impact van de zorg op het milieu en klimaat te verminderen.
Tijdens interactieve sessies werd gesproken over initiatieven als Green Teams, duurzame OK-kleding en bewustwording bij patiënten. Het belang van samenwerking binnen de keten en het actief betrekken van leveranciers werd als essentieel gezien. Internationale inspiratie kwam van Nicky Philpott van het Britse Greener NHS-programma. Een bijzonder moment was de uitreiking van de Jeroen Meijerink Award aan Bertine Lahuis, een erkenning voor haar inzet voor duurzame zorg. Met nieuwe energie en concrete actiepunten vertrokken de deelnemers, vastbesloten om duurzaamheid verder te verankeren in de zorg.
Bekijk hier de posters van Duurzame Zorg Conferentie ‘Van Ambitie naar Actie’
Open voor innovatie
De umc’s van Nederland zijn eind 2024 gestart met de campagne: ‘Open voor innovatie’. Met deze campagne benadrukken we de unieke combinatie van onderzoek en topreferente patiëntenzorg. Dat samenwerking met andere onderzoekers, instellingen of organisaties daarbij van levensbelang is, laten we zien in dubbelinterviews uit alle umc’s. Ook is er een factsheet gemaakt, die laat zien wat de umc’s doen op het gebied van wetenschappelijk onderzoek en topreferente patiëntenzorg. De campagne loopt door in 2025.
Disposables rapport
Wegwerpproducten die vaak maar één keer gebruikt worden, hebben een grote milieu-impact. Oplossingen zijn het minder gebruiken van deze disposables of deze vervangen voor herbruikbare of beter recyclebare producten. De NFU-werkgroep ‘Circulair en spaarzaam met grondstoffen en materialen werken’, gefinancierd door het ministerie van VWS via de Green Deal Duurzame Zorg, heeft een lijst met 22 medische wegwerpproducten die een grote milieu-impact hebben samengesteld. Denk hierbij aan handschoenen, schorten en injectiespuiten. Deze shortlist is tot stand gekomen door middel van inkoopdata en impactanalyses.
Met oplossingen zoals het verminderen van gebruik, overstappen op herbruikbare alternatieven of betere recycling biedt de lijst handvatten voor gerichte acties. Voor sommige producten, zoals OK-jassen, zijn al herbruikbare opties beschikbaar. Het rapport vormt een belangrijke stap richting een circulaire zorgsector in 2050 en stimuleert de samenwerking met leveranciers om duurzame alternatieven te ontwikkelen. Zo kan de zorgsector haar grondstofverbruik en CO₂-uitstoot effectief verminderen.
CWTS
Het onderzoek van de Nederlandse umc’s kan zich meten met de absolute wereldtop, blijkt uit de CWTS Research Impact Analyse 2024. Maar wat het umc-onderzoek uniek maakt, is de sterke maatschappelijke impact. Of het nu gaat om fundamenteel inzicht in ziekte en gezondheid, of om klinisch onderzoek voor nieuwe diagnostische methoden en behandelingen, de umc’s richten zich op toepassingen die direct bijdragen aan de zorgpraktijk.
De impact van dit onderzoek is zichtbaar in klinische richtlijnen en beleidsdocumenten waarin de resultaten van umc-onderzoeken worden opgenomen. Bijzonder is ook dat zo’n 90% van de publicaties tot stand komt door samenwerking met nationale en internationale partners. Deze samenwerking is essentieel, want grote maatschappelijke uitdagingen in de zorg vragen om bundeling van expertise. Door hun impactgedreven en samenwerkende aanpak dragen de umc’s actief bij aan een toekomstbestendige gezondheidszorg voor iedereen.
Lees hier ‘CWTS Research Impact Analyse 2024’
Digitaliseringsroutekaart
In het Integraal Zorgakkoord zijn belangrijke doelstellingen opgenomen over de digitalisering van de medisch specialistische zorg. In de IZA Digitaliseringsroutekaart zijn deze doelstellingen op een overzichtelijke manier verzameld.
In april kwamen meer dan 100 experts samen om de Digitaliseringsroutekaart te bespreken, te actualiseren en concrete vervolgstappen te bespreken. Een belangrijke conclusie was dat landelijke keuzes op het gebied van de medisch-specialistische zorg breder bekend moeten zijn. Het gaat daarbij om keuzes in eenheid van taal, een landelijk dekkend netwerk en generieke functies die nodig zijn om systemen met elkaar te laten communiceren en gegevens uit te wisselen.
Er worden op dit moment veel oplossingen beproefd die het komende jaar technisch klaar zijn voor implementatie. De Wegiz en verschillende NEN-normen zullen ziekenhuizen verplichten om deze oplossingen over te nemen.
Consortium Kwaliteit van Zorg
Symposium over Passende Zorg in verbinding en beweging
Onder de titel ‘Beter Samen – Passende zorg in verbinding en beweging’ vond in oktober, in het Radboudumc in Nijmegen, het symposium plaats van het Consortium Kwaliteit van Zorg van de NFU.
Tijdens dit symposium wisselden ruim 160 zorgverleners, beleidsmakers en patiëntvertegenwoordigers hun ervaringen uit over passende zorg. Dagvoorzitters waren hoogleraar Jan Kremer en patiëntvertegenwoordiger Anja Ros.
Het symposium vormt de afsluiting van de Master Kwaliteit en Veiligheid in de patiëntenzorg, die dit jaar, na tien jaar, is gestopt. Gedurende deze periode zijn in vijf cohorten honderd zorgverleners opgeleid tot ‘de nieuwe leiders in de zorg’.
Tijdens het symposium sprak een aantal alumni over hun projecten om de kwaliteit te verbeteren binnen hun eigen afdeling, ziekenhuis of andere zorginstellingen in het land.
Daarnaast gaven verschillende sprekers uit het zorgveld, onder wie NFU-voorzitter Helen Mertens, hun visie op de toekomst van passende zorg.
eBROK
Op 2 september 2024 lanceerde de NFU in samenwerking met GCP Central de vernieuwde eBROK®-cursus. Deze vernieuwde cursus biedt een adaptief leertraject dat de leerstof afstemt op het niveau en de ervaring van de cursist, en is verplicht voor onderzoekers die betrokken zijn bij WMO-plichtig onderzoek.
De Basiscursus Regelgeving en Organisatie voor Klinisch onderzoekers (BROK) is essentieel voor de kwaliteit van klinisch onderzoek in Nederland. Deze cursus, ontwikkeld door de NFU, voorziet onderzoekers van uitgebreide kennis over wet- en regelgeving, verantwoordelijkheden en organisatorische aspecten van medisch-wetenschappelijk onderzoek.
Een innovatieve Power App houdt de kennis up-to-date door korte, inhoudelijke interacties aan te bieden. Deze vernieuwing verhoogt de kwaliteit van mensgebonden onderzoek door onderzoekers optimaal voor te bereiden en te ondersteunen. Met de eBROK® waarborgt de NFU de veiligheid en integriteit van onderzoek, en draagt het bij aan een ethisch en hoogwaardig onderzoekslandschap in Nederland.
Expertisecentra voor zeldzame aandoeningen (ECZA)
Nederland kent circa 350 expertisecentra voor zeldzame aandoeningen (ECZA). Hier worden patiënten met een zeldzame aandoening behandeld volgens de nieuwste medische inzichten. Jaarlijks vindt er een beoordelingsronde plaats voor (nieuwe) expertisecentra. Zij krijgen voor vijf jaar een erkenning van het ministerie van VWS. De NFU is verantwoordelijk voor de uitvoering van de procedure.
De beoordelingsprocedure voor de ECZA is in 2024 eenmalig gepauzeerd. Deze pauze heeft de NFU gebruikt om de beoordelingsprocedure door te ontwikkelen en verder te verbeteren. Belangrijke veranderingen zijn een zienswijzeprocedure, waarin kandidaat-ECZA en patiëntenorganisaties kunnen reageren op het voorgenomen advies van het Beoordelingscomité ECZA, en aangescherpte eisen en indicatoren. Daarnaast is gewerkt aan een uitgebreidere referentenpool van specialisten, een gebruiksvriendelijker digitaal systeem en een versterkt Beoordelingscomité. Deze verbeteringen zorgen voor een transparanter en effectiever proces. Ook is er gewerkt aan het versterken van de verbinding tussen alle betrokken partijen, bijvoorbeeld in de klankbordgroep, die een belangrijke rol speelt in het signaleren van knelpunten en het vooruitkijken naar de toekomstige zorg. Deze aanpassingen zorgen voor betere zorg voor mensen met zeldzame aandoeningen en versterken de positie van de erkende centra in Nederland. In januari 2025 gaat de volgende beoordelingsronde van start.
Gelijke gezondheidskansen
Post-COVID expertisecentra
In 2024 zijn de eerste post-COVID expertisecentra geopend in de umc’s van Amsterdam, Rotterdam en Maastricht. De overige centra in de andere vier umc’s zullen begin 2025 volgen. Deze centra zijn in recordtijd gerealiseerd om patiënten met langdurige klachten na COVID-19 eindelijk perspectief te bieden.
Na een aangenomen amendement in februari kreeg de NFU in mei de opdracht van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) om de oprichting van de expertisecentra te coördineren. Door te starten met drie umc’s kon er snel gehandeld en flexibel bijgestuurd worden, wat leidde tot de opening van de eerste centra binnen zes maanden. Voor deze realisatie is intensief samengewerkt met patiëntenorganisaties, zorgverzekeraars, zorgprofessionals en VWS.
Met de start van de post-COVID expertisecentra wordt centraal gecoördineerde expertise ontwikkeld op het gebied van diagnose en behandeling. Dit gebeurt in nauwe relatie met het wetenschappelijk onderzoek dat al plaatsvindt. De expertisecentra zijn niet opgericht om alle patiënten te zien, maar om zo snel mogelijk kennis en expertise op te doen en deze te delen met zorgverleners in de 1e en 2e lijn. Om zo de beste zorg op grote schaal mogelijk te maken. Dicht bij huis waar mogelijk, verder van huis waar nodig.
Veel mijlpalen voor de Coalitie Leefstijl
De Coalitie Leefstijl in de Zorg heeft als doelstelling dat leefstijl in 2025 integraal onderdeel is van curatieve zorg. Om dit voor elkaar te krijgen, wordt er vanuit de verschillende teams hard gewerkt. In 2024 zijn er verschillende mijlpalen bereikt en producten opgeleverd.
Zo is er een analyse gemaakt van leefstijl in wetenschappelijke richtlijnen en zijn er al stappen gezet om richtlijnen aan te passen. Ook kwam er een handreiking uit voor het opzetten van een leefstijl(zorg)loket. Daarnaast stelde de Coalitie implementatievouchers en coachingsmogelijkheden beschikbaar voor zorgverleners die een leefstijlproject willen opzetten. In de Database Praktijkvoorbeelden, die in september werd opgeleverd, staan tientallen voorbeelden van leefstijlprojecten in het land. Het team Financiering en Kosten leverde eind dit jaar een rapport op over de knelpunten en succesfactoren bij financiering van leefstijlinterventies.
Gezondheidsachterstanden
Podcast over gezondheidsachterstanden
Voor mensen in kwetsbare sociaaleconomische omstandigheden is het lastiger om een gezonde leefstijl aan te houden. Factoren als laaggeletterdheid, financiële problemen, stress door schuldenproblematiek of sociale isolatie spelen hierbij een belangrijke rol.
Wat kunnen zorgorganisaties en zorgverleners doen om de zorg voor deze mensen te verbeteren? In de podcast van de Coalitie Leefstijl in de Zorg geven verschillende zorgverleners, adviseurs en ervaringsdeskundigen achtergrondinformatie en tips.
Planetary Health
Geneeskundestudenten gaan als de zorgprofessionals van de toekomst een essentiële rol spelen in het verduurzamen van de zorg. Daarom is het creëren van bewustwording over het belang van planetaire gezondheid enorm belangrijk. Dinsdag 14 mei 2024 hebben de umc’s van Nederland het visiedocument ‘Planetaire gezondheid in de umc-opleidingen’ gepubliceerd. Dit document biedt praktijkvoorbeelden en praktische handvatten om de bewustwording en kennis bij zorgprofessionals over de impact van de zorg op het klimaat en andersom te vergroten.
Het visiedocument is samengesteld door vertegenwoordigers van de academische opleidingen, in samenwerking met de zeven umc’s van Nederland en gefinancierd door het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport via de Green Deal Duurzame Zorg. Zo bouwen we samen aan een duurzame zorgsector en een gezonde samenleving voor iedereen.
Noortje Campman, trekker van het visiedocument: “We willen in onze opleidingen studenten leren over de relatie tussen duurzaamheid en gezondheid. Zet studenten een planetaire bril op!”
Klik hier voor het visiedocument Planetaire gezondheid in de umc-opleidingen
Sectorplan
Het sectorplan “Versnellen op Gezondheid” kreeg dit jaar extra aandacht door veranderingen in het regeringsbeleid. In mei 2024 werd in het hoofdlijnenakkoord aangekondigd dat de sectorplangelden zouden verdwijnen, wat grote impact zou hebben op de zorg en wetenschappelijk onderzoek. Na brede protesten besloot de regering deze aankondiging terug te draaien, waardoor ruim 300 onderzoekers en docenten op dit sectorplan kunnen blijven werken. Vanuit de medische hoek benadrukte onder andere arts-onderzoeker Clara van Karnebeek het belang van de sectorplannen in EenVandaag.
Dat deze investering concreet bijdraagt aan rust, ruimte en verdieping in het onderwijs en onderzoek binnen de gezondheidszorg, blijkt al uit de eerste jaarrapportage van het sectorplan, dat in 2024 is aangeboden aan de sectorplancommissie Medische en Gezondheidswetenschappen. In het kader van de thema’s preventie, datagedreven innovatie en de vertaalslag van fundamenteel onderzoek naar de praktijk, boeken de umc’s nu samen vooruitgang. Dit biedt niet alleen stabiliteit voor wetenschappelijk personeel, maar versnelt ook de samenwerking tussen en binnen umc’s, wat van cruciaal belang is om de zorg in Nederland toegankelijk, betaalbaar en toekomstbestendig te houden.
Leefstijl
Financiering leefstijlinterventies nauwelijks structureel
De financiering van leefstijlinterventies is maar in weinig gevallen structureel geborgd, waardoor het opschalen van een project lastig is. Dat blijkt uit het rapport ‘Inventarisatie knelpunten en succesfactoren rondom financiering van leefstijlinterventies’ van de Coalitie Leefstijl in de Zorg.
Het Team Financiering en Kosten van de Coalitie heeft 17 leefstijlinterventies laten onderzoeken. Er zijn vijf thema’s geïdentificeerd die de implementatie van leefstijlinterventies kunnen bevorderen.
Uit een ander onderzoek van de Coalitie blijkt dat er, naast de financiering, ook andere zaken noodzakelijk zijn om leefstijlinitiatieven te laten landen in de umc’s. Zo is er een verandering in de mindset nodig, binnen de zorg en daarbuiten. Daarnaast is scholing en samenwerking van belang, om het juiste gesprek te kunnen voeren of om patiënten door te verwijzen naar partners in de regio.
Een van de deelnemende umc’s: “Preventie is bij ons een strategisch doel. Voor succesvolle implementatie zouden meer resources beschikbaar moeten komen, zoals (zorg) professionals, geld en plek in het ziekenhuis.”
Toekomstbestendig zorglandschap
Data & Digitalisering
Er zijn weinig ontwikkelingen die zo’n grote invloed hebben op het functioneren van de zorg als digitalisering. De NFU heeft voor dit thema de Dedicated Group Digitalisering ingericht een aantal jaren geleden.
Samen met andere zorgpartijen werken we aan het uitvoeren van de Integraal Zorg Akkoord-afspraken rond digitalisering. Begin van het jaar sloten we met andere koepels het IZA Uitvoeringsakkoord Gegevensuitwisseling. Daarnaast hebben we met Medisch-specialistische zorg-partijen in een Sectorplan afspraken gemaakt over versnelling en implementatie van de IZA-afspraken. De focus is steeds: van beleid naar praktijk!
Een belangrijk initiatief op dit vlak is CumuluZ. Met CumuluZ willen we gezondheidsdata beter beschikbaar maken voor patiënten, zorgprofessionals en onderzoekers. Deze data zijn nu versnipperd over duizenden bronnen. Door dit op te lossen geven we patiënten meer regie en gemak, verbeteren we de kwaliteit van zorg en versnellen we innovatie. CumuluZ doet dit als één van de uitvoerders binnen het Landelijk Dekkend Netwerk van het ministerie van VWS. In 2024 breidde de CumuluZ Coalitie zich uit van vier naar negen partijen. ActiZ, InEen, de Landelijke Huisartsen Vereniging, Nederlands Huisartsen Genootschap en GGZ Nederland sloten zich aan, waardoor ook de eerstelijns zorg nu goed vertegenwoordigd is. We hebben bovendien een onafhankelijke stichting opgericht waarbinnen de activiteiten van CumuluZ verder vorm worden gegeven. Zo is een initiatief dat ooit begon bij de umc’s nu echt voor én van de zorg.
AI
Het werk van zorgverleners ondersteunen of gepersonaliseerde behandelingen aanbieden: Artificial Intelligence biedt grote kansen voor de toekomst van de zorg. Om deze kansen goed en verantwoord te benutten, zijn gezamenlijke acties in de zorg nodig. Daarom schreven we samen met de Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen het position paper ‘AI in de zorg: versneld en verantwoord opschalen’ dat aan minister Fleur Agema van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport is overhandigd.
In het position paper staat een werkagenda waarin we concrete acties formuleren die een verantwoorde ontwikkeling en toepassing van AI in de zorg versnellen. “Om de belofte van AI in de zorg waar te maken, moeten we van pilots en proeftuinen naar toepassingen in de dagelijkse praktijk. We willen de kennis, onderzoekscapaciteit en opleidingsfunctie van de umc’s graag inzetten om hierbij te helpen. Daarom ben ik erg blij met deze samenwerking en dit position paper”, zegt NFU-voorzitter Helen Mertens.
Professionele Zeggenschap in de zorg
De umc’s streven naar meer professionele zeggenschap voor verpleegkundigen, verzorgenden, paramedici en medisch ondersteunende beroepsgroepen. Uit een nulmeting van de Landelijke Monitor Zeggenschap, gehouden onder ruim 21.000 deelnemers, blijkt dat 52% graag meer professionele zeggenschap wil. De respondenten geven aan dat hun zeggenschap vergroot kan worden door meer tijd en ruimte te krijgen voor hun ontwikkeling en het stimuleren van initiatieven op de werkvloer.
Verpleegkundig leiderschap is een essentiële voorwaarde voor het realiseren van de afspraken uit het Integraal Zorgakkoord (IZA). De afgelopen jaren is er dan ook steeds meer aandacht voor, onder andere via het landelijk Actieplan Zeggenschap.
Amsterdam UMC vraagt regelmatig input van verpleegkundigen, bijvoorbeeld bij de inrichting van een nieuwe reanimatiekar. In het Erasmus MC praten verpleegkundigen mee in de Verpleegkundige Adviesraad, in MUMC+ gebeurt dit via verpleegkundige Councils en het Radboudumc vindt het belangrijk dat verpleegkundigen en artsen op een gelijkwaardige manier samenwerken.
Zorg voor patiënten met aangeboren hartafwijkingen
Na een turbulente periode hebben de umc’s van Nederland in juni 2024 samen met het ministerie van VWS en de patiëntenorganisaties afspraken gemaakt om de zorg voor patiënten met aangeboren hartafwijkingen (AHA) te versterken. De zorg wordt ondergebracht in twee samenwerkende netwerken: het Erasmus MC en Radboudumc vormen het ene netwerk, terwijl het UMCG, Amsterdam UMC, LUMC en UMC Utrecht het andere netwerk vormen. Het Maastricht UMC+ werkt voor kinder-AHA-zorg samen met het Duitse Aken en het Belgische Leuven. Een verkenning voor samenwerking binnen Nederland wordt overwogen.
In deze nieuwe structuur kunnen kinderen met een AHA terecht voor interventies in vier umc’s: Erasmus MC, UMCG, LUMC en UMC Utrecht. Hierdoor worden de kwaliteit van zorg, en de continuïteit en toegankelijkheid in het hele land gewaarborgd. Deze aanpak benadrukt de gezamenlijke inzet van de umc’s om hoogwaardige en toegankelijke zorg voor patiënten met aangeboren hartafwijkingen duurzaam te organiseren.
Nieuwe cao
In maart kwamen we tot een akkoord met de vakbonden over een nieuwe cao voor umc-medewerkers.
De cao geldt voor twee jaar, van 1 januari 2024 tot en met 31 december 2025. Er zijn onder meer afspraken gemaakt over een reiskostenregeling voor woon/werkverkeer, die het gebruik van het OV stimuleert en daarmee bijdraagt aan de afspraken in de Green Deal. Bovendien is er voor medewerkers een mooie loonsverhoging afgesproken van 4% in 2024 en 3% in 2025. Ook zijn verschillende afspraken gemaakt op het vlak van gezondheid en vitaliteit: extra vrije uren, de mogelijkheid uren te sparen voor later en in ieder umc een generatieregeling, waardoor medewerkers ervoor kunnen kiezen om 5 jaar voor de AOW-leeftijd minder uren te gaan werken, tegen een beperkte inlevering van salaris.
Daarnaast is er een protocol opgesteld dat dient als richtlijn voor het verminderen en voorkomen van ongewenst gedrag. We willen dat professionals en patiënten zich veilig voelen en in een veilige omgeving kunnen verkeren. Dat vraagt van elk umc beleid op het gebied van bewustwording, preventie, herkennen van signalen en zorgvuldig acteren op incidenten. Mochten er toch situaties ontstaan waarin sprake is van grensoverschrijdend gedrag dan zullen umc’s handelen volgens en in de geest van het opgestelde protocol, de Nederlandse wet en maatschappelijk aanvaarde normen en waarden.
Onder coördinatie van de NFU worden umc-medewerkers via het eigen umc geïnformeerd over veranderingen in de nieuwe cao.
Dokterhoe
Umc-medewerkers leveren topprestaties. Het is belangrijk dat ze daarbij gezond en veilig blijven. Vanuit de NFU werken we daarom aan diverse projecten en initiatieven die bijdragen aan een gezonde en veilige werkomgeving.
Zo onderhouden we samen met enkele werknemersorganisaties de website dokterhoe.nl. Hier kunnen umc-medewerkers praktische informatie vinden over veilig en gezond werken. In 2024 maakten we voor Dokterhoe bijvoorbeeld een voorlichtingsvideo over ergonomie. De video is tot stand gekomen door een samenwerking tussen de Werkgroep Fysieke Belasting van de NFU en een initiatief vanuit de KNO-artsen. De video biedt praktische inzichten en adviezen gericht op het verbeteren van de ergonomie, toegespitst op de situatie van KNO-artsen in Nederland. Het heeft tot doel om bewustwording te creëren voor het risico op het krijgen van beroepsgerelateerde musculoskeletale klachten.
Het filmpje wordt al gebruikt op beroepscongressen door KNO-artsen. Omdat het zo goed is ontvangen, willen we volgend jaar soortgelijke filmpjes maken voor andere snijdende beroepen.
Extramurale artsen
Met de “Actieplannen Meer Extramurale Artsen” hebben de NFU en de KNMG, in samenwerking met nog achttien organisaties, concrete plannen gelanceerd om het tekort aan artsen buiten de ziekenhuizen aan te pakken. De plannen richten zich op het versterken van instroom en doorgroeimogelijkheden voor extramurale artsen zoals huisartsen, specialisten ouderengeneeskunde en bedrijfsartsen.
De actieplannen leggen de nadruk op het gehele traject van opleiding tot beroepspraktijk. Zo wordt binnen de geneeskundeopleiding meer aandacht besteed aan extramurale zorg, onder andere via specifieke stages en vakken. Ook pleiten de plannen voor structurele financiering van vervolgopleidingen in de sociale geneeskunde en een betere positionering van extramurale artsen.
Deze gezamenlijke aanpak benadrukt het belang van samenwerking om de toegankelijkheid en kwaliteit van zorg in Nederland te waarborgen. De komende twee jaar zullen de actieplannen worden uitgevoerd met duidelijke afspraken en een strak tijdspad.
In het najaar werden de eerste resultaten besproken in een mini-conferentie met de ministeries van VWS en SZW.
Green deal
In samenwerking met het ministerie van VWS hebben de NFU en de umc’s diverse initiatieven opgezet om de zorgsector te verduurzamen. Zo dragen we bij aan de green deal doelstellingen. Naast het visiedocument ‘Planetaire gezondheid in de umc-opleidingen‘ en de shortlist van 22 medische disposables waarin op de korte termijn de meeste milieuwinst te behalen valt, zijn er nog verschillende andere mooie producten opgeleverd.
De Green Team Routekaart; een praktische gids voor Green Teams in zorginstellingen, die medewerkers, zorgverleners en studenten begeleidt bij het behalen van duurzaamheidsdoelen. De PROMEZA-tool geeft zorgverleners inzicht in het materiaalverbruik van een medische handeling. Het kritisch kijken naar verbruik geeft mogelijkheden tot verduurzaming. Een analyse van restafval biedt kansen voor een beter afvalbeheer en de E-module Planetaire Gezondheid biedt zorgprofessionals en studenten inzicht in de relatie tussen gezondheid en milieu.
Groeifonds
“Alternatief plan voor uitgefaseerd Sectorplan is wenselijk.”
Tien topsectoren, waaronder de Sector Life Sciences & Health, hebben aan minister Dirk Beljaarts van Economische Zaken het bidbook ‘Investeren in de innovatiekracht en het verdienvermogen van Nederland’ aangeboden. Het bidbook bevat een overzicht van reeds gestarte innovatieve projecten én voorstellen die niet ingediend konden worden, door de uitfasering van het Nationaal Groeifonds.
Door de uitfasering van het Nationaal Groeifonds komt belangrijke financiering voor het stimuleren van economische groei en innovatie te vervallen. De initiatiefnemers roepen het kabinet op om samen te werken aan een alternatief plan.
De umc’s van Nederland zijn, vertegenwoordigd door de NFU, betrokken bij meerdere projecten die zijn gefinancierd door het Nationaal Groeifonds, zoals HEALTH-RI en de Biotech Booster. Voor ronde 4, die uiteindelijk niet is doorgegaan, stond het voorstel van de Preventie Promotor klaar. De umc’s hadden gezamenlijk nog meer plannen die in ronde 4 ingediend hadden kunnen worden, met als doel het verdienvermogen van Nederland te vergroten.
Citrienfonds
Na het succes van Citrienfonds 1 en 2 ging dit jaar Citrienfonds 3 van start! In het Citrienfonds werken umc’s samen met andere (zorg)partijen aan het bevorderen van toekomstbestendige zorg door goede ideeën verder te brengen.
De oude Citrienfonds-programma’s zijn eind 2023 afgerond. Citrienfonds 3 begint met drie gloednieuwe programma’s op het gebied van duurzaamheid, digitale inclusie en arbeidsmarkt.
Twee programma’s zijn in september gestart. In Samen de Zorg Vergroenen gaan we aan de slag met het verlagen van de milieu-impact van de zorg. We richten ons op het verminderen van afval door het gebruik van wegwerpartikelen te beperken en het terugdringen van niet-passend geneesmiddelgebruik. In Digitaal Mee in de Zorg staat de toegankelijkheid van digitale zorg centraal en onderzoeken we hoe inclusievere digitale zorg invloed kan hebben op gezondheidsachterstanden. Een derde programma over arbeidsmarkt, Anders Werkt Beter, zit nog in de beoordelingsfase.
De programma’s beginnen met het inventariseren van goede ideeën, om deze vervolgens samen met partners in de zorg te implementeren bij organisaties.
Het Citrienfonds is een initiatief van de NFU en wordt mede mogelijk gemaakt door ZonMw.
NFU & Politiek
Start van het jaar met kennismaking nieuwe Kamerleden
In 2024 waaide er een nieuwe politieke wind in Den Haag. Na de verkiezingen van 22 november 2023 zijn in januari maar liefst 80 nieuwe Kamerleden gestart en nieuwe politieke partijen vormen de meerderheid in de Tweede Kamer. Voor de NFU een interessant moment om kennis te maken met de Kamerleden.
Daarom organiseerden we in Nieuwspoort op 31 januari een interactieve kennissessie voor Kamerleden en beleidsmedewerkers zorg.
Bertine Lahuis, op dat moment voorzitter van de NFU, gaf een inleiding op de kerntaken van de umc’s en de maatschappelijke opgaven waaraan de umc’s bijdragen.
“We bevinden ons in een spannend tijdsgewricht, niet alleen in de politiek. Ook in de zorg speelt er veel. Het is een uitdaging om zorg in de toekomst beschikbaar, bereikbaar en betaalbaar te houden. Daarin spelen we als gezamenlijke umc’s een belangrijke rol. En we delen onze kennis graag met de maatschappij en met u als politici.”
Om de Kamerleden goed uit te leggen wat de umc’s doen, ontwikkelden we een animatie en een factsheet.
Grote zorgen van NFU na presentatie Hoofdlijnenakkoord
In de nacht van 16 mei bereiken de partijen PVV, VVD, NSC en BBB een akkoord. Ze presenteren het Hoofdlijnenakkoord ‘Hoop, lef en trots’.
De NFU heeft kritisch gereageerd op de plannen van het toekomstige kabinet om hard te bezuinigen op onderzoek en wetenschap.
“We hebben onze wetenschappelijke kennis nodig voor de grote maatschappelijke opgaves die voorliggen en om de zorg toegankelijk en betaalbaar te houden”, aldus Bertine Lahuis, destijds voorzitter van de NFU.
Ook Arno Hoes, voorzitter van de NFU-bestuurscommissie Onderzoek & Onderwijs, noemt het onbegrijpelijk dat er zo resoluut gesneden wordt in middelen voor de publieke kennisbasis: “De coalitiepartijen stellen dat ze willen werken aan de versterking van de kenniseconomie en innovatie, maar de aangekondigde bezuinigingen op de wetenschap passen hier niet bij. Wetenschappelijk onderzoek staat aan de basis van veel innovaties in onze samenleving en zeker ook op het terrein van gezondheid en zorg.”
De NFU vindt het wel positief dat de coalitie belangrijke uitdagingen voor de zorg, zoals de aandacht voor zorgprofessionals en de gezondheid van Nederlanders, wil oppakken. De NFU hecht aan het Integraal Zorgakkoord (IZA) als sleutel voor de nodige transitie. De aanpak van personeelskrapte in de zorg wordt in het akkoord ook terecht als prioriteit genoemd.
Zorgen over bezuinigingen
Onze grote zorgen over de bezuinigingen op onderzoek en wetenschap blijven aanhouden. In de NRC heeft scheidend voorzitter Bertine Lahuis scherpe kritiek geuit:
“Het Hoofdlijnenakkoord is slecht nieuws voor kennisinstellingen, ziekenhuizen en de zorg. Er worden overal grote happen genomen uit onderwijs, wetenschap, onderzoek, preventie. Dat is echt penny wise, pound foolish.”
Helen Mertens maakt kennis met Tweede Kamervoorzitter Martin Bosma
In september maakte NFU-voorzitter Helen Mertens, samen met de andere voorzitters van de zes wetenschapsorganisaties achter Parlement & Wetenschap, kennis met Tweede Kamervoorzitter Martin Bosma. De voorzitters van Universiteiten van Nederland (UNL), Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW), NWO (Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek), TNO, De Jonge Akademie en NFU benadrukten bij Martin Bosma het belang van wetenschappelijke kennis voor het parlement. Tweede Kamerleden moeten soms, in de politieke actualiteit, beslissingen nemen op basis van beperkte informatie. Dat gaat veel beter met een goede toegang tot wetenschappelijke kennis om hun standpunten mee te onderbouwen. Daarom heeft Parlement & Wetenschap, waar de NFU aan deel neemt, verschillende instrumenten ontwikkeld die zorgen dat wetenschappelijke inzichten een prominentere plaats krijgen in het parlement.
Succesvolle campagne laat zien dat wetenschap werkt
In tijden van bezuinigingen op onderzoek en wetenschap is het belangrijk te laten zien wat wetenschap oplevert voor Nederland. In de campagne ‘Laat Wetenschap Werken‘ deelden meer dan 500 wetenschappers via LinkedIn en X wat hun eigen onderzoek oplevert voor de maatschappij. Nog veel meer wetenschappers deelden deze berichten met een heldere oproep aan politici: stop de bezuinigingen op de wetenschap!
De campagne is geïnitieerd door de NFU en in samenwerking met UNL en NWO uitgerold.
De input van alle wetenschappers is meegenomen in de gesprekken met politici en beleidsmakers. Ook de komende tijd blijven de umc’s de waarde van wetenschap benadrukken, onder andere middels de wekelijkse rubriek Wetenschap op Woensdag.
Politieke toekomstplannen: zorgen over bezuinigingen
Op 13 september presenteerde het kabinet de verdere uitwerking van de toekomstplannen in het regeerprogramma. Het voornemen van het kabinet om 1 miljard euro te bezuinigen op onderzoek en wetenschap bleven in de plannen staan. De NFU heeft dezelfde avond nog in haar reactie gezegd dat het onbegrijpelijk is dat deze forse bezuinigingen blijven staan. Investeren in wetenschappelijke kennis en innovatie is namelijk hard nodig om antwoorden te vinden op de meest prangende uitdagingen voor de zorg en gezondheid van burgers en patiënten. Hoewel we het goed vonden dat dit kabinet de zorgen van de umc’s en universiteiten serieus heeft genomen en de bezuiniging op de sectorplannen terugdraaide, blijft onderaan de streep de bezuiniging staan.
In het NOS live verkiezingsblog werd de kritische reactie van de nieuwe NFU-voorzitter Helen Mertens opgepakt: “Academische ziekenhuizen: ‘Ongezonde bezuinigingen van kabinet desastreus'”.
Samen staan we sterk
- Zo vroegen we in het Voorjaarsnotadebat samen met de BoZ-partijen (Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen, ActiZ, GGZ Nederland, Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland) aandacht voor de arbeidsmarkt, gegevensuitwisseling en duurzaamheid.
- We riepen samen met de IZA-partijen (Patiëntenfederatie Nederland, Zorgverzekeraars Nederland, GGZ Nederland, Landelijke Huisartsen Vereniging, Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen, ActiZ, Federatie Medisch Specialisten, InEen, Zelfstandige Klinieken Nederland, V&VN en Zorgthuisnl) in het voorjaar de Kamerleden meermaals en met succes op om middelen vrij te maken voor gegevensuitwisseling in de zorg en CumuluZ.
- Met de Kenniscoalitie (UNL, Vereniging van Hogescholen, KNAW, NWO, MBO Raad, ZonMw, VNO-NCW en TO2) hebben we gepleit voor het behoud van het Nationaal Groeifonds en onze zorgen geuit over de Nederlandse kennispositie en innovatievermogen.
- Met UNL, KWF, Antoni van Leeuwenhoek, Integraal Kankercentrum Nederland en Nederlandse Federatie van Kankerpatiëntenorganisaties schreven we een brandbrief aan Kamerleden om aandacht te vragen voor de gevolgen van de bezuinigingen op hoger onderwijs en onderzoek.
- Met GGD-GHOR, KNMG, de Gezonde Generatie en meer dan honderd andere gezondheidsorganisaties en experts uit de umc’s deden we de dringende oproep niet te bezuinigen op preventie. Dringende oproep gezondheidsorganisaties: bezuinig niet op gezondheid! | NFU
NFU schort gesprekken over aanvullend zorg- en welzijnsakkoord op
De NFU heeft, samen met de FMS, NVZ, ZKN en V&VN de gesprekken over het aanvullende Zorg- en Welzijnsakkoord opgeschort. Aanleiding zijn de bezuinigingen, waarmee de Tweede Kamer instemde, als alternatief voor de onderwijsbegroting. De bezuinigingen hebben grote gevolgen voor het opleiden van de verpleegkundigen en het toegankelijk houden van de zorg voor de patiënt. Dat maakt dat de partijen er geen vertrouwen in hebben om met het kabinet-Schoof tot een aanvullend Zorg- en Welzijnsakkoord te komen voor de jaren 2027 en 2028.
In een gezamenlijk statement stellen de voorzitters: “De zorgsector kan deze extra bezuinigingen niet dragen. De zorg staat voor gigantische uitdagingen, met oplopende arbeidsmarkttekorten en een toenemende zorgvraag. De financiële positie van de ziekenhuissector is al kwetsbaar. Een extra bezuiniging is onverantwoord en onacceptabel.”
De organisaties stoppen met de gesprekken over de totstandkoming van een aanvullende Zorg- en Welzijnsakkoord, totdat deze bezuinigingen van tafel zijn. Ze blijven wel doorgaan met de uitvoering van het Integraal Zorgakkoord en zetten zich in voor de transitie naar passende zorg.
